İsâmüddîn el-İsferâyînî'de Vaz' Düşüncesi
İSAR Araştırma Merkezi’nin düzenlediği İhtisas Konuşmaları serisinin 50. oturumunda Akın İşleme'yi ağırlayacağız. İşleme sunumunda doktora tezinden hareketle "İsâmüddîn el-İsferâyînî'de Vaz' Düşüncesi"ne dair müktesabatı dinleyicilerle paylaşacak.
Adudüddîn el-Îcî’nin(ö. 756/1355) er-Risâletü’l-vaz‘iyye adlı eseri, vaz‘ olgusuna dair yazılmış ilk müstakil eserdir. Söz konusu risale, kaleme alındığı dönemin ardından büyük ilgi görmüş ve üzerine yazılan şerhlerle birlikte yeni bir literatürün doğuşuna zemin hazırlamıştır. Bu eser üzerine İsâmüddîn el-İsferâyînî’nin (ö. 951/1544) kaleme aldığı Şerhu’r-Risâleti’l-vaz‘iyye, gerek kendisinden önce yazılmış vaz‘ şerhlerini görüp onlara atıf yapması, gerekse vaz‘ meselelerine ilişkin tahkik vurgusuyla yaptığı değerlendirmeleri sayesinde en çok rağbet gören şerhlerden biri olmuştur. Bununla birlikte, İsâmüddîn ve ondan önceki şârihlerin vaz‘ literatüründeki konumlarını ve vaz‘ın bir olgu olmaktan çıkarak bağımsız bir ilim dalına dönüşüm sürecini inceleyen çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bu bağlamda, yaptığımız incelemeler doğrultusunda, İsâmüddîn’in de içinde yer aldığı ve vaz‘ın bir ilim olarak değerlendirilmeye başlandığı döneme kadar kaleme alınan eserler, tarafımızca “ilk dönem vaz‘ literatürü” olarak adlandırılmıştır. Hiç kuşkusuz, bu dönemin en önemli isimlerinden biri İsâmüddîn el-İsferâyînî’dir. Onun vaz‘ düşüncesinin incelenmesi ve ortaya konulması, vaz‘ literatürünün hem meseleler (mesâil) düzeyinde hem de literatür düzeyindeki dönüşümünün izlenmesine imkân tanımaktadır. Öte yandan, vaz‘ meselesinin İsâmüddîn dâhil olmak üzere gelişiminde, vaz‘a dair eser veren isimlerin aynı ilmî muhitte yaşamış olmaları ve aralarında hoca-öğrencilik gibi ilişkilerin bulunması, bu meselenin belirli bir dönemde ve belirli bir âlim grubu tarafından ele alındığını göstermektedir.
